پایان نامه در مورد پرخاشگری ، خشم یا خصومت؟

پرخاشگری ، خشم یا خصومت؟

 

باس[۱] و پری[۲] (۱۹۹۲) چنین عقیده دارند که اصطلاح های خشم، خصومت و پرخاشگری اغلب به جای یکدیگر به کار می روند با این حال از دید برخی از محققین خصومت، خشم و پرخاشگری می توانند بیان کننده ی مولفه های شناختی، عاطفی و رفتاری یک ساختار چند بعدی باشند. بنابراین، این ساختار شامل سه بعد اساسی می باشد که عبارتند از: الف) عاطفی؛ که از هیجان هایی مانند خشم یا نفرت تشکیل می شود، ب) شناخت؛ که به طور عمده افکار منفی درباره ی طبیعت انسان، رنجش و بی اعتمادی و بدگمانی نسبت به درستی و نیکوکاری بشر را در بر می گیرد و ج) رفتاری؛ که به وسیله ی اشکال متفاوتی از پرخاشگری، مانند پرخاشگری فیزیکی یا کلانی تعریف می شود. به نظر می رسد تمام این عوامل با یکدیگر در ارتباط هستند، در عین حال ممکن است از لحاظ شدت، فراوانی و مدت زمان متفاوت باشند (ولی زاده دواجی و نیک عمل، ۲۰۱۰).

 

 

خشم

 

خشم هیجانی است که آثار مختلفی در زندگی انسان دارد. این هیجان برای بقای انسان و تسهیل پاسخ های سازش یافته ، به ویژه پاسخ های ستیز یا گریز به هنگام مواجهه با خطر سودمند است. با این وجود، خشم غیر قابل مهار نه تنها به بقای بشر کمک می کند، بلکه می تواند زندگی او را نیز تهدید کند. مشکلات متعدد بین فردی و درون فردی می توانند با خشم مرتبط باشند (شکوهی یکتا و همکاران، ۱۳۸۸). در عین حال خشم هیجانی است که به شمشیر دو لبه معروف است، به این معنا که برون ریزی آن باعث تخریب افراد و اشیاء اطراف می شود و درون ریزی و سرکوب آن صدمات جسمانی و روانی را برای فرد به بار می آورد (ریو، ۲۰۰۱، ترجمه ی سید محمدی، ۱۳۸۳). در فرهنگ ها و مکان های متفاوت، کلمات زیادی وجود دارند که نشانگر واکنش های انسان به خشم[۳] می باشد. کامینز[۴] (۲۰۰۶) بیش از ۲۴ عبارت در زبان انگلیسی را مطرح می کنند که در حوزه ی خشم کاربرد دارند. برخی از آنها عبارتند از: خشم، پرخاشگری، خصومت[۵]، مجادله[۶]، کینه[۷]، غیظ[۸]، جنگیدن[۹] و کج خلقی[۱۰]. کلماتی چون خصومت یا پرخاشگری نشانگر درگیری یک نفر با فرد یا افراد دیگری است ، در حالی که خشم یا غیظ اشاره به احساساتی دارد که وماً معطوف به شی یا شخص خاصی نمی باشد. به عبارتی خشم با پرخاشگری مترادف نیست. برخی از افراد در زمان عصبانیت با حملات کلامی یا فیزیکی پاسخ می دهند، در حالی که برخی دیگر به صورت منفعل و غیر مستقیم پرخاشگری می کنند. به اعتقاد کامینز (۲۰۰۶) خشم نوع خاصی از خصومت است که همراه احساس قدرت می باشد؛ در حالی که خصومت یک پاسخ شایع است از طرف فرد، در قبال عدم تایید. وجه متمایز خشونت با دیگر انواع پرخاشگری، در شدت آسیبی است که فرد به دیگران می رساند. خشونت در واقع تلاش عمدی برای وارد آوردن آسیب بدنی است. همچنین پرخاشگری با حالت هیجانی خشم نیز تفاوت دارد. خشم یک هیجان منفی است که با مکانیزم های شناختی و تعیین کننده فیزیولوژیکی سرو کار دارد. خشم نتیجه ی انتظارات فرد از حوادث و رویدادهای پیرامونی است و حاصل پاسخ های آماده ی فرد به این رویدادها است و قبل از پاسخ یا تظاهر رفتاری و ارزیابی شناختی از رویدادها صورت می گیرد (فرانکن، ۱۹۹۸، ترجمه ی شمس اسفندآباد و همکاران، ۱۳۸۴).

 

 

خصومت

 

واژه خصومت نخستین بار در سال ۱۹۶۱ توسط باس مطرح شد. وی معتقد است که خصومت نگرشی است در بر دارنده ی ارزیابی منفی و نفرت آمیز از اطرافیان. برخی دیگر احساسات همراه با خصومت را به مجموعه پیچیده ای از احساسات و نگرش ها اطلاق می کنند که سبب ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه و توام با کینه ورزی می شود. بنابراین خصومت ورزی به عنوان یک استعداد نگرش به سمت ارزیابی منفی قلمداد می شود که می تواند به نوبه ی خود باعث تغذیه احساسات خشم آلود و رفتار پرخاشگرانه در موقعیت های مختلف شود (صادقی، ۱۳۸۰، به نقل از پایندان، ۱۳۸۹). فلستن[۱۱] (۱۹۹۹، به نقل از پورشهریاری، ۱۳۸۸) نیز معتقد است، خشم؛ نوعی عاطفه و واکنش منفی به اشتیاقی است که فرد از آن مطلع است. خصومت؛ نوعی نگرش است و به عبارتی دیگر آگاهی منفی درباره ی روابط میان افراد را نشان می دهد. پرخاشگری؛ رفتاری مخرب و نوعی آزاد رساندن یا قصد آزار رسانی به دیگران است.

 

راه های کنترل پرخاشگری

 

نظریه های مختلفی در مورد روش های مهار و درمان خشم بیان شده اند. کاملترین دیدگاه در زمینه ی پرخاشگری، به تاثیر عوامل زیست شناختی، یادگیری و شناختی اشاره می کند. یکی از راه های کاهش پرخاشگری، افزایش مهارت حل مسئله است. این مهارت موجب می شود که فرد به احتمال بالاتری به هدف های خود برسد و ناکامی کمتری را تجربه کند. همچنین می تواند اختلافات خود با دیگران را به صورت یک مسئله در نظر بگیرد و به جای بروز رفتارهای خشونت آمیز سعی در بر طرف کردن مشکل، با راه حل های دیگر کند. یکی دیگر از راه های کنترل پرخاشگری نظارت بر هیجان است به این معنا که فرد به صورت پیوسته و در موقعیت های مختلف بر نوع هیجان خود نظارت می کند و وقتی هیجان خشم در مواقع غیر ضروری بروز می کند، می توان آن را کنترل کند (ولپی[۱۲] و گادو[۱۳]، ۲۰۱۰).

 

 

 

 

 

مزاج (خلق و خو)

 

از مزاج تعاریف مختلفی شده است: روتبارت و بیتس(۲۰۰۶) آن را به صورت تفاوتهای فردی و سرشتی نسبتاً پایدار در شدت و کیفیت واکنش هیجانی، حرکتی، توجهی و خود نظم بخشی[۱۴] تعریف کرده اند که حاصل تعامل عناصر زیستی و محیطی است (به نقل ازشایگتو و همکاران، ۲۰۱۴). روتبارت و همکاران (۲۰۰۰، به نقل از ایوانوا و همکاران، ۲۰۱۱) آن را به عنوان ویژگیهای پایدار در کودکان که به راحتی تحت تاثیر عوامل محیطی قرار میگیرد بیان کرده اند. نلسون[۱۵]، مارتین[۱۶]، هاوجی[۱۷]، هاویل[۱۸] و کامفوئوس[۱۹] گروهی دیگر از محققان هستند که  مزاج را گرایش بنیادی و نسبتاً ذاتی افراد می دانند که زیر بنا و تنظیم کننده رفتار آنها به شمار می رود و اساس سرشتی دارد (به نقل از یزد خواستی، ۱۳۸۹).

 

بیتس ( ۱۹۸۹) بیان کرد  مزاج کودک چه به تنهایی و چه با توجه به محیط عامل مهمی است که هم به صورت روانی و هم رفتاری در کودکان نمود پیدا می کند و از طریق ویژگی های مزاجی افراد است که می توان تفاوت های رفتاری، هیجانی و اجتماعی آنها را تبیین نمود (به نقل از یزد خواستی، ۱۳۸۹). واچ[۲۰] (۱۹۹۲) ابراز کرد ویژگی های مزاجی افراد است که آنها را مستعد تاثیرات محیطی می نماید. به عبارت دیگر مزاج هم از محیط تاثیر می پذیرد و هم بر محیط تاثیر می گذارد، در واقع این تحقیق نشان داد که ویژگی های مزاجی می تواند باعث بوجود آمدن خلق متفاوت در کودکان شود. توماس[۲۱] و چس[۲۲] (۱۹۷۷) اصطلاح نیکویی برازش[۲۳]» را به منظور نشان دادن میزان هماهنگی بین ویژگی های مزاجی کودک و انتظارات محیطی به کار بردند. آنها خاطرنشان کردند که عدم تناسب بین ویژگی های مزاجی و انتظارات محیط، پیش بینی کننده مشکلات رفتاری است (به نقل از یزد خواستی، ۱۳۸۹).

 

در حالی که برخی از پژوهشگرانی چون پریور[۲۴]، لویس[۲۵]، اولسون[۲۶]، ایزنبرگ[۲۷]، ژو، ترومسدورف[۲۸]،  بر محیط و استرس موجود در آن، واکنش های رفتاری مادران، جنسیت، طبقه اجتمایی، عوامل فرهنگی و اخلاقی را در بروز خلق و خو مؤثر میدانند، برخی دیگر مانند شریدر[۲۹]، پلامین[۳۰] و ورویچ[۳۱] به نقش عواملی، همچون وزن کودک هنگام تولد، بخصوص عوامل ژنتیکی تا شصت درصد اشاره می­ کنند (به نقل از علی اکبری دهکردی و همکاران، ۱۳۹۰).

 

در هر حال خلق و خو، چه ارثی باشد چه در اثر عوامل محیطی ایجاد شده باشد می ­تواند برسازگاری روانی و رفتارهای پرخاشگرانه موثر باشد. نتایج تحقیق لی(۲۰۱۴) حاکی از آن است که خلق و خوی کودکان و عوامل محیطی (رفتار خشن والدین) در بروز رفتارهای  پرخاشگرانه موثر است،همچنین محققان یمانند پریور( ۱۹۹۲، به نقل از یزد خواستی، ۱۳۸۹) نشان دادند که مزاج، نقش مهمی در تحول اجتماعی، شخصیت کودکان و سازگاری روانی آنها ایفاء می کند.  برای درک بهتر رابطه مزاج و رشد آسیب شناسی روانی، روتبارت وپوسنر[۳۲] (۱۹۹۵، به نقل از قره باغی و وفایی، ۱۳۸۸) ابراز کردند که مزاج از چند راه می تواند به سازگاری فردی منجر شود یا برعکس آن را مختل کند. این راه ها عبارتند از:

 

۱ ) راه هایی که تفاوت های فردی را به وجود می آورند.

 

۲)  ایجاد ویژگی هایی که واکنش به دیگران را تعیین می کنند.

 

۳ ) ایجاد واکنش هایی که فرد را در معرض آسیب روانی بیشتر یا کمتر قرار می دهند.

 

۴) خلق می تواند پردازش اطلاعات مربوط به خود و محیط را تحریف کند.

 

۵ ) خلق میتواند شکل یک اختلال، سیر تحول آن و عود و فرود آن را تحت تاثیر قرار دهد.

 

۶) خلق می تواند پاسخ دهی به رویدادهای محیط را تشدید کند.

 

۷ ) خلق قادر است مانعی در برابر عوامل استرس زا ایجاد یا آنها را تنظیم کند.

 

۸) با رشد مزاج، تعامل بین ویژگی های خلقی می تواند برون داده های فردی را تحت تاثیر قرار دهد.

 

۹) ویژگی های خلقی متفاوت می توانند مسیرهای تحولی متفاوت را به وجود آورند.

 

۱۰ ) ویژگی های خلقی و محیط مراقبت کننده کودک می توانند سهم مستقل در برون داده ها داشته باشد و هم در تعامل با یکدیگر خطر اختلال را افزایش یا کاهش دهند.

 

کلارک[۳۳]، واستون[۳۴] و مینکا[۳۵] (۱۹۹۴) در مورد رابطه بین مزاج و سازگاری، الگوی آسیب پذیری[۳۶] را مطرح کرده اند که براساس آن خلق را زمینه ی آسیب پذیری می دانند و به نقش علی آن در تحول آسیب شناسی روانی اشاره می کنند. با تاکید بر الگوی آسیب پذیری، شانیر[۳۷] و کاسپی[۳۸] (۲۰۰۳، به نقل از قره باغی و وفایی، ۱۳۸۸) شش راه را  پیشنهاد می کنند که از آن طریق مزاج میتواند به شکل گیری و رشد مشکلات سازگاری منجر شود به عبارت دیگر خلق می تواند بر این ابعاد تاثیر بگذارد:

 

۱) فرایندهای یادگیری کودک

 

۲) راه های پاسخ اطرافیان به کودک

 

۳) راه های کودک در تجارب

 

۴) راه هایی که از طریق آن کودک خود را با دیگران مقایسه می کند.

 

۵) انتخاب هایی که کودک در محیط روزانه انجام می دهد.

 

۶) راه هایی که از آن طریق کودک محیط خود را دستکاری می کند و تغییر می دهد.

 

یافته های اخیر هم از تحقیقاتی حمایت می کند که خلق و خوی دشوار را عامل آسیب پذیری  می دانند(شایگتو و همکاران، ۲۰۱۴؛ رویس من وهمکاران، ۲۰۱۲). در پژوهش های علوم رفتاری، برای پیش بینی رفتار از طریق متغیرهای خلقی، از الگوی ترکیبی استفاده می شود. بدین معنا که نقش یک متغیر (مانند مزاج) به عنوان متغیر تعدیل کننده و واسطه ای بر یک رفتار خاص مورد مطالعه قرار می گیرد. به عقیده روتباتوهمکاران (۲۰۰۰) بررسی مزاج می تواند منجر به ساخت الگوهای فرایند مداری شود که براساس مکانیزم های واسطه ای شکل می گیرند و اغلب نظریه های شخصیت فاقد آن هستند. این الگوها می توانند ارتباط بین تفاوتهای فردی، پایه های زیستی و روان شناختی را توضیح دهند (به نقل از قر ه باغی و وفایی، ۱۳۸۸).

 

[۱]- Buss